Bolat, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Bakanlığı ile bağlı kuruluşlarının 2025 yılı bütçelerine ait sunum yaptı.
TUSAŞ’a ekim ayında gerçekleştirilen terör saldırısını lanetleyen Bolat, Türkiye’nin savunma endüstrisinde ortaya koyduğu ulusal teknoloji atılımının daha da yükseleceğine işaret etti.
İsrail’in Gazze’ye yönelik akınlarına değinen Bolat, “Gazze’de bir yılı aşkın müddettir devam eden, ayrıyeten Lübnan topraklarına da sıçrayan İsrail soykırımının ve yabanî katliamının bir an evvel son bulmasını temenni ediyorum. Bu husustaki çalışmalarımızı artan tempoda devam ettiriyoruz.” dedi.
Bolat, global iktisadın geçen yıl yüzde 3,3 büyüyerek tarihi ortalamaların altında performans gösterdiğini, ticaret hacminin de tıpkı devirde yüzde 1,1 küçüldüğünü belirtti.
Dünya ortalama büyüme oranının bu yıl da sakin seyir izlediğini lisana getiren Bolat, global iktisattaki zayıf seyir, ticaret ve sanayi siyasetlerinde artan korumacılık, yakın coğrafyada artan jeopolitik çatışmalar ve belirsizlik ortamına karşın Türkiye iktisadının üretimde, istihdamda ve ihracatta büyümeye devam ettiğini söyledi.
– “Mal ithalatı 340 milyar dolara geriledi”
Bolat, net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının son iki çeyrektir olumlu düzeyde gerçekleştiğini belirterek, “2024 birinci yarı sonunda yüzde 3,8’lik büyüme oranımızda net mal ve hizmet ihracatının katkısı 1,4 yüzde puan olarak gerçekleşti. Büyümeye istihdam artışı birlikte devam ediyor. Bu yıl 1 milyondan fazla insanımız istihdama katıldı, son 22 yılda da 12 milyondan fazla vatandaşımız istihdamda yer aldı. İşsizlik oranı 17 aydır tek hanede devam ediyor.” dedi.
Mal ihracatının geçen yıl 2022’ye kıyasla yüzde 0,6 artışla 255,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşerek Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdığına işaret eden Bolat, 2025’te mal ihracatını 279,6 milyar dolara yükseltmeyi hedeflediklerini söyledi.
Mal ithalatının ise son 1 yılda yüzde 7,4 azalışla 340 milyar dolara gerilediğini bildiren Bolat, “İhracatımızda yaklaşık 8 milyar dolarlık artış, mal ithalatımızda 27,2 milyar dolarlık düşüşle dış ticaret açığımızda net 35 milyar dolarlık bir azaltma sağlandı.” diye konuştu.
Bolat, tüketim malı ithalatıyla ilgili gelişmeleri de izlediklerini söyleyerek, gerektiğinde gümrük vergilerini arttırma yoluyla da bunları baskılayacaklarını söyledi.
– “Ekonomideki dengeleme süreci devam ediyor”
Hizmet ihracatında ise geçen yıl yüzde 14’lük artışla 106 milyar dolara ulaşıldığını, bunun Cumhuriyet tarihinin en yüksek düzeyi olduğunu belirten Bolat, 2025’te hizmetler ihracatı maksadının 121 milyar dolar olduğunu lisana getirdi.
Bolat, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan eylül ayı ödemeler istikrarı bilgilerine nazaran, kelam konusu periyotta yıllıklandırılmış hizmet ihracatının 104,3 milyar dolar olduğunu belirterek, “Bu cari süreçler açığımızı kapamada çok değerli takviye veriyor. Böylelikle son bir yıl içinde yaklaşık 373 milyar dolar döviz geliri kazanmış bulunuyoruz.” tabirlerini kullandı.
Cari açığın son 15 aylık devirde yıllık 55,6 milyar dolardan yıllık 11,3 milyar dolara gerilediğini, bu kapsamda 44,4 milyar dolarlık bir azalışın başarıldığını söyleyen Bolat, şöyle devam etti.
“Haziran, temmuz, ağustos, eylül aylarında üst üste cari fazla verdik. Bu yıl sonuna kadar yıllıklandırılmış cari süreçler açığını 9-10 milyar dolar aralığında tutmayı öngörüyoruz. Böylelikle ulusal gelirin yüzde 1 hatta daha azı bir sayı olarak cari açık sorun olmaktan çıktı. Artan ihracat, azalan ithalat, azalan cari süreçler açığıyla döviz süreçlerinde, döviz piyasalarında istikrar sağlanmış, dış ticaret gelişmeleri olarak makroekonomik istikrara katkı verdik. Böylelikle dış ticaret açığımız azaldı, döviz rezervlerimiz 160 milyar dolar sonuna dayandı. İktisattaki dengeleme süreci devam ediyor.”
Bolat, bu yıl mal ihracatçıları için 16,2 milyar lira, hizmet ihracatçıları için de 5,5 milyar lira takviyenin devam ettiğini belirtti.
Elektronik ihracatın toplam ihracattaki hissesinin ise bu yılın 10 ayında yüzde 2,6’ya yükseldiğini söyleyen Bolat, bunu 2028’e kadar yüzde 10’a yükseltmeyi hedeflediklerini lisana getirdi.
Bolat, Türk Eximbank’ın ihracatçılara geçen yıl 42 milyar dolarlık ihracat kredi ve sigorta takviyesi sağladığını bildirerek, dayanağın bu yıl sonuna kadar 50 milyar dolara yükseltileceğini söyledi.
Günlük reeskont kredi hacmini 4 milyar liraya çıkarıldığını belirten Bolat, ihracat reeskont kredilerinin faiz maliyetinin daha da düşürülmesi için çalışmaların devam ettiğini aktardı.
Bolat, Türkiye’deki 19 hür bölgede 12,7 milyar dolarlık mal ihracatı gerçekleştirildiğini, yerli üreticiyi haksız rekabet, damping ve sübvansiyonlu ve artan ithalata karşı korumak için ticaret siyaseti tedbir ve uygulamalarını tesirli biçimde kullanmaya devam ettiklerini anlattı.
Serbest ticaret mutabakatlarına da değinen Bolat, Filistin hür ticaret mutabakatına ait tarım odunlarının yürürlüğe girdiğini belirtti.
– “Bu yıl fahiş fiyat ve stokçuluğa 4,6 milyar lira ceza uygulandı”
Bakan Bolat, fahiş fiyat ve stokçuluğunu engellemek gayesiyle kontrol faaliyetlerine sürat kesmeden devam ettiklerine dikkati çekerek, otomotiv ve emlak dalında hayata geçirdikleri düzenlemeleri aktardı.
Bu düzenlemelerle vatandaşların sıfır ve ikinci el araca ulaşmasını kolaylaştırdıklarını söyleyen Bolat, satış kampanyaları ve fiyat indirimleriyle tüketici lehinde olumlu sonuçlar elde ettiklerini bildirdi.
Bolat, cezaların aktifliğinin artırılması hedefiyle fahiş fiyat artışı ve stokçuluk hareketleri için öngörülen idari para cezası fiyatlarının arttırıldığını aktararak, şu bilgileri verdi:
“Reklam Kurulu tarafından ekim ayı prestijiyle 16 bin 717 adet evrak karara bağlanarak toplamda 204 milyon liranın üzerinde idari para cezası uygulanmış, reklamı yapılması yasak olan mal ve hizmetlere ait 104 adet erişim mahzuru kararı verildi. Bu yıl fahiş fiyat artışı ve stokçuluk faaliyetleri ile tüketicinin korunması kapsamında 81 vilayetimizde 381 bin 311 işletme denetlenerek, 4,6 milyar liranın üzerinde idari para cezası uyguladık.”
Esnaf ve sanatkarlara iş yeri ve taşıt alımları için 1,5 milyon liraya kadar faiz indirimli kredi sağlandığının da altını çizen Bolat, 2002’den bugüne kadar 4 milyon 466 bin 614 kullandırdım kapsamında sağlanan kredi meblağının 544,1 milyar liraya yaklaştığına dikkati çekti.
Bolat, 2019’da ihracat yapan 38 bin 790 olan esnaf ve sanatkar sayısının geçen yıl 239 bin 969’ya ulaştığını söyledi.
Gümrük koruma ünitelerinin de çalışmalarına ağır biçimde devam ettiğini vurgulayan Bolat, başta uyuşturucu, sigara ve akaryakıt olmak üzere her türlü eşya kaçakçılığına karşı ülke çapında birçok başarılı operasyon gerçekleştirildiğini söyledi.
Bolat, gümrüklerde 7 Kasım prestijiyle 18,5 milyar lira pahasında 17,2 ton uyuşturucu unsur ve 19,4 milyar lira bedelinde kaçak ticari eşya olmak üzere 37 milyar 974 milyon lira kıymetinde kaçak eşya ve narkotik unsur ele geçirdiğini kaydetti.
Bakanlığın, gaye ve faaliyetleri doğrultusunda kullanılmak üzere, 2025 bütçesinin 56 milyar 233 milyon 383 bin lira olduğunu bildiren Bolat, kayıt dışı iktisatla uğraşa 6 milyar 407 milyon 209 bin 562 lira, ticaretin düzenlenmesi, geliştirilmesi ve kolaylaştırılması programına 43 milyar 2 milyon 229 bin 838 lira, tüketicinin korunması, eser ve hizmetlerin güvenliği ve standardizasyonu programına 908 milyon 899 bin 600 lira, idare ve takviye programına 5 milyar 854 milyon 979 lira, program dışı masraflara de 60 milyon 65 bin lira tahsis edildiğini aktardı.
Bolat, ayrıyeten 2025 yılı bütçe teklifinin 17 milyar 272 milyon 974 bin lirası işçi masraflarına, 2 milyar 3 milyon 300 bin lirasının SGK devlet primi masraflarına, 1 milyar 809 milyon 23 bin lirasının mal ve hizmet alım masraflarına, 1 milyar 769 milyon 800 bin lirasının sermaye masraflarına, 1 milyon 600 bin lirasının sermaye transferleri tertibine, 33 milyar 376 milyon 686 bin lirasının cari transferler olmak üzere büyük ölçüde ihracatçı ve ticaret erbabının desteklenmesine ayrıldığını kaydetti.
Bolat, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Bakanlığı ile bağlı kuruluşlarının 2025 yılı bütçelerine ait sunum yaptı.
Sunumunda Filistin ile ticaret ve İsrail’e uygulanan ticaret ambargosuna da yer veren Bolat, İsrail’in 7 Ekim 2023’ten bu yana Filistin’de soykırıma ve yırtıcı katliamına devam ettiğini söyledi.
Bolat, Türkiye’nin, İsrail’in durdurulması, ateşkese zorlanması ve oradaki Filistinlilere yardım etme noktasında en önde gelen ülke pozisyonunda olduğunu bildirdi. İsrail’in taarruzları sonucunda 50 bine yakın kişinin şehit olduğunu söz eden Bolat, 100 binden fazla kişinin de yaralandığını söyledi. Bakan Bolat, Türkiye’nin zor kurallarda Filistin’e 85 bin ton yardım ulaştırmayı başardığını ve bu alanda dünyada birinci olduğunu bildirdi.
Ticaret Bakanı Bolat, 1993 Oslo Barış Mutabakatı gereği Filistin Devleti’nin, İsrail toprakları içinde bir ada pozisyonunda kaldığına işaret ederek, “Bir kara sonu, deniz sonu ve limanı, gümrüğü bulunmamaktadır. Münasebetiyle ticaretini İsrail’in 2 limanı üzerinden fakat yapabilmekte, ticaretinin yüzde 98’ini oradan gerçekleştirmektedir. İsrail ile Türkiye ortasında Hür Ticaret Mutabakatı Mart 1996’da imzalandı. AK Parti hükümetleri de 2005’te Filistin Devleti ile özgür ticaret muahedesi imzaladı. Yatırım teşvik muahedesi ve çift vergilendirmenin önlenmesi mutabakatı imzalandı.” diye konuştu.
Bu çerçevede 2022’de toplam 9,5 milyar dolarlık Filistin’i ve İsrail’i kapsayan toplam bir ticaret olduğunu anımsatan Bolat, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Filistin hükümetinin sözü ve bilgileriyle Filistin’in toplam 7,7 milyar dolar ithalatı vardı. Bunun büyük kısmını İsrail toprakları üzerinden yapmakta, Türkiye’den de 2 milyar dolara yakın bir ithalat yapmaktaydı. Ancak daha kolay geldiği için tüccarlara gümrüklerden geçişte kolaylık sağlamak için varış yeri İsrail olarak gösteriliyordu. Hasebiyle bizim Filistin’le yaptığımız 2 milyar dolar civarındaki ticaret, Filistin kayıtlarında görünmüyordu. Fakat ateşkes konusunda dünyanın baskıları, bizim baskılarımız konusunda bir uzaklık alınamayınca hükümetimiz, 9 Nisan 2024’te 54 gümrük faslında toplam 1019 eserde ihracatımızı durdurdu. Burada çabucak tıpkı gün ‘İsrail’e jet yakıtı satıyor’ diye bir karalama kampanyası yapıldı. Bunu da tıpkı gün evraklarıyla ortaya koyduk. 2024’te en ufak bir satış yok. 7 Ekim’den sonra çok az bir 88 bin dolarlık var. 6-7 tane İsrailli çeşit şirketlerinin charter şirketlerinin turist getirirken havalimanından aldığı uçak akaryakıtı ihracat kaydedildiği için gerçekleşen sayı bu ve olay bu. Lakin bu, güya ‘Türkiye İsrail’e jet yakıtı satıyor’ diye bir karalama kampanyası yapıldı.”
– “İsrail’le ticareti durduran yegane ülke Türkiye oldu”
Ticaret Bakanı Bolat, 9 Nisan’a kadar olan süreçte yapılan ticarette, eserlerin varış yerinin İsrail olarak alınmasından ötürü “ticaretin İsrail ile yapılıyormuş üzere göründüğünü” söyledi.
2 Mayıs’ta hükümetin bir karar daha aldığını anımsatan Bolat, “Dedik ki, ihracat, ithalat İsrail’le büsbütün durdurulacak ve bu kararımız dünya kamuoyunda büyük bir yankı uyandırdı, büyük takdir gördü. Buradaki hedefimiz öbür ülkelerin de gibisi bir yasak, sınırlama kararını almasını sağlamaktı. Bu bahiste en büyük uğraşı gösteren ve İsrail’le ticareti durduran yegane ülke Türkiye oldu.” değerlendirmelerinde bulundu.
Bolat, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bütün memleketler arası tepelerde çekinmeden İsrail’in sıkıştırılması, baskı altına alınması, kalıcı ateşkese zorlanması uğraşlarında önde geldiğini vurguladı. Hükümet olarak bu bahisteki önlemleri net bir formda uyguladıklarını tabir eden Bolat, “2 Mayıs’tan sonra İsrail’e yönelik olarak gümrüklerimizde hiçbir beyanname tescil edilmemiştir. İsrail’e yönelik olarak ihracat, ithalat sıfırdır. ” dedi.
Filistin hükümetinin kendilerine geldiğini anlatan Bolat, “Bize dedi ki; ‘Bizim Türk mallarına gereksinimimiz var. Filistin topraklarında 6 milyon insan yaşıyor. Nablus, Beytüllahim, Doğu Kudüs, Eriha, Ramallah. Bu beşerler ne yiyip ne içecek? İktisat nasıl dönecek? İsrail baskısı altındayız.’ Bunun üzerine bir sistem kurduk. Orada hiçbir inşaat yapılmıyor. Hiçbir bakım, tamirat, yeni inşaat yapılmıyor. 6 milyon beşerden bahsediyoruz. Birçok Avrupa ülkesinin nüfusundan daha fazla.” biçiminde konuştu.
– “Karalama haberleri yalnızca İsrail’in çıkarlarına hizmet ediyor”
Amaçlarının, Filistin iktisadının ayakta kalmasını sağlamak olduğunun altını çizen Bolat, şunları kaydetti:
“Dedik ki, Filistin Ulusal İktisat Bakanlığının uyumunda, denetiminde size gelecek siparişleri bize ulaştıracaksınız ve bu manada denetim sistemiyle biz Filistin’e, varış yeri Filistin, ithalatçısı Filistinliler olmak kaydıyla bu eserlerin girişine müsaade vereceğiz. Ve bu düzenek 7 Haziran’da onlarla varılan mutabakattan sonra uygulanıyor. Biz 2 Mayıs’ta İsrail’le ticaret ambargosu koyduktan sonra şu palavra uydurulmaya başlandı; üçüncü ülkelerden aslında gidiyor. Bütün dünyaya 220 ülkeye ihracat yapıyoruz. 262,5 milyar dolar ihracatımız var, 340 milyar dolar da ithalatımız. Toplam 605 milyar dolar civarında toplam dış ticaretimiz var ve bu dış ticaretimizde dünyanın her tarafına var. Ticaretimizin yüzde 40’ı Avrupa Birliği ülkelerine. Bu manada Filistin’e yapılan ticaret doğrudur ve Filistin hükümeti bundan memnundur. Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 16 Ağustos tarihinde TBMM’de bütün milletvekillerinin gözlerine bakarak dedi ki; ‘Türkiye’ye minnettarız, şükran borçluyuz. 9,5 milyar dolar ticareti feragat ettiniz, feda ettiniz Filistin için ve Filistin’le ticaret noktasında takviye alıyorsunuz.’”
Bakan Bolat, Filistin Milli İktisat Bakanı’nın Türkiye’yi ziyaretinde, “Biz Türkiye’den gereksinimlerimizi karşılamak için takviye istedik. İhracat noktasında yardımcı olun. Ekonomimiz öbür türlü ayakta kalamaz ve bu mevzudaki temelsiz argümanlar ve karalama haberleri yalnızca İsrail’in çıkarlarına hizmet ediyor.” tabirlerini kullandığını aktardı.
Bu hususta iftira atmanın, Filistin’in en büyük savunucu olan Türkiye’nin gayretlerini boşa çıkarmak olduğuna işaret eden Bolat, Filistin’in, kutsal bir dava olduğunu ve Filistin iktisadını ayakta tutmak için bütün güçleriyle yanlarında yer alacaklarını vurguladı. Bolat, İsrail’in, bu barbarlığını durdurma konusunda dişe diş çaba ettiklerini tabir etti.
Ömer Bolat, milletlerarası nakliyatın yüzde 80’inin deniz yoluyla yapıldığını ve bu alanda dünyada 7-8 hükümran şirket olduğunu bildirerek, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Gemi acenteleri bu şirketlere konteynerlerini, yüklerini koyarlar ve gemiler bu yüklerini çeşitli limanlardan alırlar. Farklı konteyner, farklı acentelerin konteynerleriyle boşaltacakları limanlara sırayla masraflar, boşaltırlar. Ambarlı Limanı’nda, bahsedilen mevzuda Ulaştırma Bakanlığımız bilgilendirdi. Türkiye’nin en büyük ithalat limanı Ambarlı’dır. İthalatımızın yüzde 20’si Ambarlı’dan yapılmaktadır. Bu çerçevede bahsedilen konteynerler Güney Kore, Çin limanlarından alınmıştır. Ambarlı’ya ve öteki ülkelere boşaltılmış, daha sonra da Ambarlı’dan alınarak tekrar Güney Kore ve Çin limanlarına gitmiştir. Haydarpaşa Limanı ile alakalı bahsedilen Kathrin isimli gemi de santrale ekipman, santral aygıtlarını getirip boşaltmıştır. Daha sonra Ambarlı’dan, Antalya Hür Bölge Limanı’ndan ve daha İzmit Derince Limanı’ndan alarak ülkemizden ayrılmıştır. Bunlarla alakalı olarak da hala ‘Yok savunma eseri götürdü, şunu yaptı, bunu yaptı’ üzere hezeyanlar ayıptır. Filistin üzere bir ulusal sorunda iktidar muhalefet birlikte hareket etmelidir.”
Bir yanıt yazın