Milli İstihbarat Akademisi’nin yayınladığı tahlile nazaran bu yeni devirde, Türkiye dahil olmak üzere birçok ülkenin ABD ile bağlantılarını gözden geçirme ve yine yapılandırma sürecine girebileceği belirtiliyor. Bilhassa Türkiye’nin, ABD’nin bölgesel siyasetleriyle örtüşen çıkarları üzerinden bir iş birliği tabanının ortaya çıkabileceği söz ediliyor.
KÜRESEL LİDERLİK ROLÜ VE GELECEKTEKİ DÜNYA NİZAMI İÇİN KRİTİK EŞİK
Akademi, 2024 Başkanlık seçimlerinin; ABD’nin global liderlik rolünü muhafaza, yine tanımlama ya da bu rolü başka büyük güçlerle paylaşma konusunda nasıl bir tercih yapacağını ortaya koyacak nitelikte olduğunu belirtti. Seçim, gelecekteki dünya nizamının şekillenmesinde kritik bir dönemeç olarak değerlendirildi.
CUMHURİYETÇİ PARTİ’NİN DIŞ SİYASET HAMLESİ
Yayınlanan tahlilde Cumhuriyetçi Partinin dış siyaset stratejisinde caydırıcılık, hibrit müdahale formülleri, teknolojik üstünlük ve ekonomik güce odaklandığı söz edildi. Trump’ın benimsediği “Amerika’yı Yine Büyük Yapalım” (MAGA) telaffuzunun ise klâsik cumhuriyetçi yönelimin bir uzantısı olarak görüldüğü belirtildi.
TRUMP İDARESİNİN DIŞ SİYASETTEKİ STRATEJİK ARAÇLARI: GÜÇ, CAYDIRICILIK VE KRİZ YÖNETİMİ
Trump idaresi, klasik cumhuriyetçi duruş olan global askeri ve diplomatik angajmanı sonlandırmayı, yani ABD’nin mevcut krizlere angaje askeri varlığını azaltmayı amaçlasa da ABD’nin global cezalandırıcı gücünü muhafazası ve güçlendirmesi gerektiğinden bahsetmektedir. Tahlilde “Vaşington’un temel emelinin, rakiplerin denetiminden sağlamayı umduğu azamî faydayı anlamsız kılacak ve rakiplerin bu durumdan yarar sağlamasını engelleyecek seviyede güçlü bir caydırıcılığa sahip olmasıdır.” tabirleri kaydedildi.
TÜRKİYE-ABD BAĞLARINDA YENİ PERİYOTTA RİSKLER VE FIRSATLAR
Analizde, Trump’ın ikinci başkanlık periyodunun hem fırsatlar hem de zorluklar barındırdığının altı çizildi. Öncelikle savunma sanayiinin ve F-35 programı konusundaki kısıtlamaların aşılmasının, Türkiye-ABD ilgilerinde olumlu bir gündemin oluşturulması açısından kritik bir başlık olarak öne çıktığı vurgulandı. Trump idaresinin denizaşırı askeri varlıkları azaltma eğilimi ve PYD/YPG’ye verilen takviyesi tekrar kıymetlendirme potansiyelinin, Türkiye’nin ABD ile terörizmle mücadele alanında iş birliği yapması için değerli bir taban oluşturabileceği vurgulandı. Lakin bu tıp mevzularda ilerleme sağlanması, Trump’ın idare takımının bileşimi ve ABD’nin bölgesel siyasetlerindeki önceliklerle yakından bağlı olacaktır.
Bölgesel seviyede ise Trump’ın İran siyasetinin tekrar sertleşmesi ve İsrail ile Arap ülkeleri ortasındaki olağanlaşma süreçlerinin desteklenmesi, Türkiye’nin bölgesel çıkarlarını hem olumlu hem de olumsuz tarafta etkileyebileceği belirtilerek “İran’a yönelik sert siyasetlerin bölgesel bir çatışmayı tetikleme riski, Türkiye’nin güvenlik siyasetlerini direkt ilgilendirecektir. Tıpkı formda Trump idaresinin kayıtsız koşulsuz takviyesini elde eden İsrail’in bölgedeki aktifliğinin artması, Doğu Akdeniz’deki güç istikrarlarını Türkiye’nin aleyhine çevirebilir. Bu gelişmeler, Türkiye’nin bölgesel iş birliği ve dengeleme siyasetlerini daha da derinleştirme gereksinimini ortaya çıkarabilir.” sözleri kaydedildi.
Özellikle Mısır ve Yunanistan ile diyalog süreçlerinin derinleştirilmesinin ve bölgesel istikrarı önceleyen teşebbüslerin sürdürülmesinin, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki çıkarlarını muhafaza uğraşlarına katkı sağlayacağı belirtildi.
Trump idaresinin Ukrayna savaşını sona erdirme eforlarının, Türkiye için Karadeniz’de istikrar ve ekonomik fırsatlar yaratabileceği belirtilerek Ukrayna’nın tekrar inşasında Türk firmalarının rol almasının, Türkiye ABD alakalarını güçlendirebilecek bir fırsat olduğu tabir edildi. Tahlilde, Trump’ın Çin’e yönelik siyasetlerinin, ABD’nin ekonomik üstünlüğünü desteklemek maksadıyla gümrük vergileri ve yaptırımlar üzere araçlarla şekilleneceği söz edildi. Bu sürecin ise Türkiye için yeni tedarik zinciri fırsatları ve güç projeleri yaratabileceği belirtildi.
SONUÇ
2024 ABD Başkanlık Seçimlerinde Trump’ın zaferi hem ABD’nin iç siyaseti hem de memleketler arası sistem açısından kıymetli bir dönüm noktası niteliği taşımaktadır. Trump’ın “Önce Amerika” yaklaşımı, dış siyasette başkan odaklı ve pragmatik bir strateji benimseyeceğine işaret etmektedir. Bu strateji, geçmiş periyoduna kıyasla yeni global ve bölgesel dinamikler çerçevesinde yine şekillenebilecektir. Trump idaresinin dış siyasette güçlü bir askeri ve ekonomik üstünlük stratejisine odaklanması; NATO müttefikleriyle bağlantılar, Ukrayna savaşının sona erdirilmesi, Çin’e karşı ekonomik ve teknolojik üstünlük sağlama eforları ve Orta Doğu’da İran’ın sonlandırılması üzere temel öncelikleri içermekte- dir.
Trump idaresinin “Önce Amerika” anlayışı, ABD’nin memleketler arası bağlantılardaki liderlik rolünü kendi çıkarlarını merkeze alarak yine tanımlama gayreti olarak öne çıkmaktadır. Lakin bu yaklaşım, müesses nizamdan farklı bir liderlik biçimini beraberinde getirdiği için hem müttefikler hem de rakipler açısından öngörülemez bir siyaset süreci yaratabilme potansiyeli taşımaktadır. Başkan odaklı karar alma sistemleri ve pragmatik diplomasiye verilen öncelik, kurumsal işleyişin gölgelenmesine yol açabilir. Bu durum, memleketler arası sistemdeki öteki aktörler için belirsizliklerle dolu bir periyodun başlangıcı olarak görülmektedir. NATO müttefiklerinden daha fazla savunma harcaması talep edilmesi ve AB ülkelerinin kolektif caydırıcılık kapasitesini artırmaya zorlanması, transatlantik ilgilerde yeni tansiyonlara yer hazırlayabilecektir. Bununla birlikte Trump idaresinin, müttefiklerini ekonomik ve askeri yük paylaşımı konusunda daha aktif olmaya teşvik etme gayretleri, ittifak içindeki sorumluluk paylaşımı açısından yeni bir istikrar yaratma potansiyeli taşımaktadır.
Türkiye-ABD bağlantıları açısından, Trump’ın ikinci başkanlık periyodu hem fırsatlar hem de zorluklar ba- rındırmaktadır. Öncelikle savunma endüstrisi ve F-35 programı konusundaki kısıtlamaların aşılması, Türkiye-ABD bağlantılarında müspet bir gündemin oluşturulması açısından kritik bir başlık olarak öne çıkmaktadır. Trump idaresinin denizaşırı askeri varlıkları azaltma eğilimi ve PYD/YPG’ye verilen takviyesi yine kıymetlendirme potansiyeli, Türkiye’nin ABD ile terörle mücadele alanında iş birliği yapması için kıymetli bir taban oluşturabilir. Fakat bu cins bahislerde ilerleme sağlanması, Trump’ın idare takımının bileşimi ve ABD’nin bölgesel siyasetlerindeki önceliklerle yakından bağlı olacaktır.
Bölgesel seviyede ise Trump’ın İran siyasetinin tekrar sertleşmesi ve İsrail ile Arap ülkeleri ortasındaki olağanlaşma süreçlerinin desteklenmesi, Türkiye’nin bölgesel çıkarlarını hem olumlu hem de olumsuz tarafta etkileyebilecektir. İran’a yönelik sert siyasetlerin bölgesel bir çatışmayı tetikleme riski, Türkiye’nin güvenlik siyasetlerini direkt ilgilendirecektir. Birebir halde Trump idaresinin kayıtsız koşulsuz dayanağını elde eden İsrail’in bölgedeki aktifliğinin artması, Doğu Akdeniz’deki güç istikrarlarını Türkiye’nin aleyhine çevirebilir. Bu gelişmeler, Türkiye’nin bölgesel iş birliği ve dengeleme siyasetlerini daha da derinleştirme muhtaçlığını ortaya çıkarabilir. Bilhassa Mısır ve Yunanistan ile diyalog süreçlerinin derinleştirilmesi ve bölgesel istikrarı önceleyen teşebbüslerin sürdürülmesi, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki çıkarlarını muhafaza eforlarına katkı sağlayacaktır.
2024 ABD SEÇİMLERİ VE TÜRKİYE’YE MUHTEMEL ETKİLERİ
Trump idaresinin Ukrayna savaşını sona erdirme uğraşları, Türkiye açısından değerli fırsatlar barın- dırmaktadır. Karadeniz’de istikrarın sağlanması, Türkiye’nin bölgesel orta buluculuk ve ziyan denetimi konusundaki eforlarını artırabilecektir. Ayrıyeten Ukrayna’nın tekrar inşası sürecinde Türk firmalarının etkin rol oynaması, Türkiye-ABD ekonomik ilgilerini güçlendirecek bir iş birliği alanı yaratabilir. Bununla birlikte Trump’ın Ukrayna ile Rusya ortasında barış mutabakatı arayışında izleyeceği stratejinin Türkiye’nin Karadeniz ve Doğu Akdeniz’deki çıkarlarına nasıl tesir edeceği, yakından takip edilmesi gereken bir bahis olacaktır.
Trump idaresinin Çin’e yönelik siyasetlerinin, ABD’nin ekonomik üstünlük stratejisini desteklemek emeliyle tekrar gümrük vergileri, yaptırımlar ve teknoloji transferi sınırlamaları üzere araçlarla şe- killeneceği öngörülmelidir. Bu süreç, Türkiye’nin global tedarik zincirlerinde yeni fırsatlar bulmasına imkan tanıyabilir. Tıpkı vakitte ABD’nin Rusya’nın güç piyasalarındaki aktifliğini sonlandırma uğraşları, Türkiye’nin güç merkezi olma vizyonunu destekleyebilir. TürkAkımı üzere projeler ve LNG iş birliği üzerinden geliştirilecek ekonomik alakalar, iki ülke ortasındaki bağları güçlendirebilir.
Sonuç olarak Trump idaresinin başkan odaklı ve pragmatik yaklaşımı, Türkiye-ABD bağlarında fırsatlar kadar riskleri de beraberinde getirecektir. Türkiye, ABD’nin bölgesel siyasetleriyle örtüşen çıkarlarını öne çıkararak savunma endüstrisindeki kısıtlamalar ve PYD’ye verilen dayanak üzere problemli başlıkları çözme potansiyeline sahiptir. Bu süreçte diplomatik irtibat kanallarının faal kullanımı ve stratejik iş birliği alanlarının güçlendirilmesi, bağlantıların olumlu tarafta evrilmesini sağlayabilir. Lakin Trump idaresinin öngörülemezliği ve kurumsal işleyişteki eksiklikleri göz önüne alındığında, Türkiye’nin dinamik ve çok boyutlu bir diplomasi izlemesi kritik kıymet taşımaktadır.
Bir yanıt yazın