Financial Times: Trump İdaresi İran’ı Azamî Baskıyla Batırmayı Hedefliyor

Amerika Birleşik Devletleri’nin yeni idaresi, İran’ın bölgesel sponsorlarını finanse etme ve nükleer silah geliştirme yeteneklerini batırmak hedefiyle “maksimum baskı” siyasetini tekrar hayata geçirecek. Geçiş sürecinde yapılan açıklamalara nazaran, Donald Trump’ın dış siyaset grubu, Ocak ayında Beyaz Saray’a dönmesiyle birlikte Tahran’a yönelik yaptırımları artırmayı planlıyor.

Milli güvenlik uzmanları, Trump’ın azamî baskı stratejisini en kısa müddette tekrar uygulamaya koyma kararlılığı içerisinde olduğunu belirtiyor.

Seçim sürecinde, İran’a yönelik baskının artırılarak ABD ile müzakerelere zorlanması hedefleniyor. Fakat uzmanlar, bu yaklaşımın başarılı olma ihtimalinin düşük olduğunu kıymetlendiriyor.

Trump idaresi, birinci periyodunda 2015 nükleer muahedesini terk ederek İran’a yüzlerce yaptırım uyguladı. Bu yaptırımların akabinde İran’ın nükleer faaliyetlerini artırdığı ve uranyumu silah düzeyine yakın zenginleştirdiği gözlemlendi. Biden idaresi periyodunda de yaptırımlar devam etti, lakin nükleer mutabakatın canlandırılması ve krizlerin hafifletilmesi istikametinde sıkı uygulamalar gerçekleştirilmedi.

ABD Güç Bilgi İdaresi’nin bilgilerine nazaran, İran’ın ham petrol ihracatı 2020 yılında günlük 400 bin varilden 2024 prestijiyle 1.5 milyon varile yükseldi. Bu ihracatın neredeyse tamamı Çin’e yönlendiriliyor. Trump’ın geçiş grubu, yeni liderin birinci gününde İran’a yönelik daha sıkı yaptırımlar koyacak yürütme buyrukları hazırlıyor.

Rapidan Energy Başkanı ve eski enerji danışmanı Bob McNally, İran’ın petrol ihracatının tekrar 400 bin varile düşürülebileceğini öngörüyor. İran iktisadının esasen kırılgan olduğu ve bu tıp yaptırımların ülkeyi daha da sıkıntı durumda bırakacağı söz ediliyor.

Trump danışmanları, yeni liderin İran’a süratlice hareket etmesini istiyor. Yeni önderin, İran yaptırımlarını önemli biçimde uygulayacağını açıkça belirteceği öngörülüyor. Trump’ın dış siyaset grubundan Marco Rubio ve Mike Waltz üzere isimler, İran’a karşı sert bir yaklaşım savunuyor. Waltz, Ocak ayında Atlantik Kurulu etkinliğinde yaptığı konuşmada, İran’ın iktisadının dört yıl evvelki durumuna geri dönülmesi gerektiğini vurguladı.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, Trump grubuna azamî baskı siyasetini tekrar denememesi davetinde bulundu. Araghchi, toplumsal medya platformu X üzerinde yaptığı açıklamada, “Maksimum Baskı 2.0 denemesi yalnızca Azamî Mağlubiyet 2.0 ile sonuçlanacaktır” dedi.

İran’ın yeni idaresi, Batı ile nükleer tansiyonu tekrar canlandırmak ve ekonomik kasvetleri hafifletmek emeliyle yaptırımların kaldırılmasını hedefliyor.

İran’ın reformist başkanı Masoud Pezeshkian, Batı ile tekrar münasebet kurma ve nükleer muahede sağlama niyetini belirtti. İran, UN’in nükleer denetim kurumu lideri Rafael Grossi ile yapılan görüşmelerin akabinde, “Ulusal çıkarlarımız ve devredilemez haklarımız doğrultusunda müzakere etmeye istekliyiz, fakat baskı ve sindirme altında müzakere etmeye hazır değiliz” açıklamasında bulundu.

Her iki tarafın da müzakere etmeye istekli olması durumunda bile, ilerleme bahtlarının düşük olduğu bedellendiriliyor. Carnegie Endowment for International Peace’dan kıdemli araştırmacı Karim Sadjadpour, İran’ın yüksek düzey lideri Ayatollah Khamenei’nin, Trump’ın Kassem Soleimani’yi öldürmesi sonrasında bir nükleer yahut bölgesel mutabakat yapma mümkünlüğünü düşük buluyor.

Trump idaresinin İran’a yönelik sert siyasetleri, iki ülke ortasındaki ilgilerin istikrarını sağlamayı zorlaştırıyor. Amerika’nın ve İran’ın nükleer yahut bölgesel bir mutabakata varması beklenmiyor. Ayrıyeten, Trump idaresinin İran’a yönelik sert yaklaşımı, iki ülke ortasındaki uzun vadeli alakaların geleceğini bilinmeyen kılıyor.