Ekonomim’den Mehmet Kaya’nın haberine nazaran; kayıt dışılıkla çabada kullanılan nezaret araçlarında “caydırıcılık” uzun vakittir ikinci planda. Buna karşılık, kamu ödünleriyle özendirme, teşvik etme araçları sıklıkla kullanılıyor. Bunlardan en kıymetlilerinden biri, çokça taraftarı da bulunan kayıt dışı istihdamı azaltmakta işe yaradığı sunulan “Sosyal Güvenlik 5 Puanlık Patron Prim İndirimi” düzeneği.
5510 sayılı kanunun 81. Hususuna 2008’de eklenen bir fıkra ile fiyatlı olarak emekçi çalıştıranlar, şayet bildirimlerini müddeti içinde yapıp, primlerini de ödedilerse, yani maddedeki ödevlerini tam olarak yerine getirirlerse uzun vadeli sigorta kollarındaki patron hissesinden 5 puan daha düşük oranda prim ödüyorlar.
Kamuda uzun periyodik tartışmadır: Yükümlülüklerini yerine getirenlere ödül verilmesi ne kadar gerçek? Tartışmanın “teşvik işe yarar” diyen tarafında olanları, işini düzgün yapan ve yükümlülüklerini tam yerine getirenlerin ödüllendirilmesinin özendirici olacağına işaret eder. Öteki taraf ise temel olanın herkesin kamuya olan yükümlülüğünü yerine getirmesi, bunun bir ödül vesilesi olmaması gerektiği ve yükümlülüğünü yerine getirmeyenlerin “cezalandırılmasının” temel ve caydırıcı olduğunu savunur. Yararlanıcı taraftakilerin tamamı -ister işini düzgün yapan, isterse yapmayan olsun- indirimin her türlüsünü sevdiği için tartışmasız birinci kümesi destekliyor. En büyük savunma da, 5 puanlık indirim sonrası kayıtdışı çalıştırmadaki süratli düşüş. Benzeri yaklaşım vergi için de denendi ancak başarısı çok sonlu. Vergi ödememek hala avantajlı bir finansman modeli!
İşverenlerin yararlandığı en büyük toplumsal güvenlik prim teşviki bu 5 puanlık indirim. Başta özel teşvikli yatırımlar olmak üzere çok sayıda düzenlemede gibisi indirimler var ve karşılığı Hazine tarafından SGK’ya ödeniyor lakin toplam meblağa bakıldığında en büyük kalem 5 puanlık indirim. Örneğin, Ocak-Eylül devrinde bu kalem için SGK’ya aktarılan meblağ 195 milyar 825 milyon TL. Yıl başındaki 165.9 milyar TL’lik ödenek de aşılmış durumda. SGK açık verdiği için, bu fiyat vergi harcaması (tahsilinden vazgeçildiği için direkt finansmanı gerekmeyen) olarak da nitelenemiyor zira SGK’ya meblağ olarak aktarılıyor.
İstisna ve muafiyetlerin daraltılması tartışması
Uzun müddettir gündemde olan “istisna ve muafiyetlerin daraltılması”, tartışmalarındaki kilit ögelerden biri üzere görünüyor. Hazine tarafında bu indirimin artık gerekli olup olmadığı tartışılmaya başlandı, hatta nabız yoklamalar oldu. Yararlanıcı tarafta bulunanlar ise birinci etapta hayli rahatsız görünüyor. Resmi ağızlardan açıklama olmadığına nazaran kamu tarafı şimdilik bu adımı atmakta tereddütlü görünse de toplumsal güvenlik ve genel olarak bütçe istikrarları gündeme geldiğinde ne olur bilinmez.
Yakın vakit tecrübeleri gösterdi ki şu anda şu anda iş sahipleri çok tahammülsüz ve enflasyonla gayrette gerekli olan-olabilecek ilave yüklerin hiçbir biçimde kendilerine ulaşmasını istemiyor. Borsa süreç vergisinde de istisna muafiyet tartışmasında da denendi ve sert yansılarla geri adım atıldı. Genel halk kitlesi de “sorumlusu olmadığı” enflasyonun yükümlüsü olmak istemediğini uzun müddettir söylüyor.
“Ödünleşme” enteresan bir kavram. Enflasyon herkes için kayıp bu kesin. İş yavaşlıyor. Halk yoksullaşıyor ve herkes bir şeyler kaybederken maliyete katlanma sırası geldiğinde siyasetin sanat ve ikna kısmı devreye girmesi gerekiyor. İktidar ise şu anda kimseyi ikna etmek zorunda kalmamak için “başka şeyleri gündeme getirmekle” meşgul ancak bu yaklaşım “sorunu halının altına süpürmekten” öteki bir şey değil. Siyasi iktidarın “ödünleşme” tutumu bu üzere görünüyor.
Bir yanıt yazın